Rechtshulp in het strafproces | Dit kan ik voor jou betekenen

Nadat je aangifte hebt gedaan, doet de politie onderzoek. Zij verzamelt bewijs en gaat op zoek naar de verdachte. Daarnaast vindt er wanneer mogelijk en noodzakelijk een sporenonderzoek plaats en verhoort de politie de verdachte en eventuele getuigen. Wanneer de verdachte is opgepakt en het onderzoek is afgerond, gaat de zaak naar de officier van justitie. De officier van justitie zal dan beslissen of er voldoende bewijs is om de verdachte te vervolgen.

Het kan voorkomen dat de politie, bijvoorbeeld bij gebrek aan bewijs en aanwijzingen, geen onderzoek kan doen. Er zal dan geen vervolging plaatsvinden.

• Je hebt recht op informatie over hoe het met het onderzoek gaat. Ook heb je het recht om te weten waar je spullen zijn die bijvoorbeeld voor onderzoek of als bewijsmateriaal in beslag zijn genomen. Over het algemeen zul je deze spullen na het onderzoek ook weer terug krijgen.
• Je hebt recht op informatie aangaande het verloop van de aangifte en de stand van zaken met betrekking tot het politieonderzoek.

Na afronding van het onderzoek en het oppakken van de verdachte gaat de zaak door naar de officier van justitie. Daar wordt de zaak verder behandelt en onderzocht. Er zijn 2 uitkomsten mogelijk.

Uitkomst 1: Er komt een strafzaak. Je ontvangt een brief van het Openbaar Ministerie met de formulieren ‘Gegevens slachtoffer’, ‘Wensenformulier’ en ‘Verzoek tot schadevergoeding’. Je kunt met deze formulieren aangeven of je informatie wilt over de strafzaak en of je schadevergoeding wilt ontvangen. Maar ook of je een gesprek met de officier van justitie wilt en of je gebruik wilt maken van spreekrecht.

Uitkomst 2: De verdachte wordt niet vervolgd en de zaak wordt geseponeerd. Dan ontvang je een sepotbrief met daarin de reden.

• Wordt de zaak geseponeerd en ben je het daar niet mee eens? Dan kun je een klacht indienen. Dit heet een Artikel 12 Sv-procedure.
• Je hebt recht op inzage in het strafdossier.
• Je hebt recht op een goede behandeling door bijvoorbeeld politie of het Openbaar Ministerie. Het is belangrijk dat ze rekening houden met wat jij belangrijk vindt. Er bestaat een mogelijkheid voorafgaand aan de zitting een gesprek te hebben met de officier van justitie. Dit gesprek kan ik voor je regelen en uiteraard zal ik met je meegaan naar dit gesprek.

Nadat de officier van justitie de zaak heeft beoordeeld, zal hij/zij een beslissing nemen over wel/geen verdere vervolging. Hierover word je per brief geïnformeerd. Er zijn 3 uitkomsten mogelijk.

Uitkomst 1: De officier van justitie vindt dat een rechter moet beslissen over de zaak. Je wordt dan door het Openbaar Ministerie uitgenodigd om bij de strafzitting aanwezig te zijn en krijgt dan ook het zogeheten wensenformulier en schadevergoedingsformulier toegestuurd.

Uitkomst 2: De officier van justitie beslist dat de verdachte op een OM-hoorzitting moet verschijnen, waarbij de officier van justitie met de verdachte in gesprek gaat en hem/haar een voorstel doet met betrekking tot de straf. Bij de OM-hoorzitting mag je als slachtoffer niet aanwezig zijn. Uiteraard mag je wel je schade kenbaar maken bij de officier van justitie middels het schadeformulier. De officier zal dan beoordelen wat volgens hem/haar toewijsbaar is en dit ook voorleggen aan verdachte. De verdachte heeft dan de keuze om het voorstel van de officier van justitie met tot de straf en schadevergoeding te accepteren of de zaak toch te laten voorkomen bij de rechter. Met een brief word je geïnformeerd over het verloop van de OM-hoorzitting.

Uitkomst 3: De officier van justitie bepaalt dat de verdachte niet wordt vervolgd. De zaak wordt geseponeerd.

• Als slachtoffer van een ernstig gewelds- of zedenmisdrijf heb je recht op informatie vanuit het openbaar ministerie en zal er doorgaans ook een gesprek met de officier van justitie worden ingepland om te horen hoe de zaak verloopt en om eventueel vragen te stellen.
• Wordt de zaak geseponeerd en ben je het daar niet mee eens? Dan kun je een klacht indienen. Dit heet een Artikel 12 Sv-procedure.
• Wil je een gesprek met de verdachte of dader en staat dat verdachte of dader ook open voor contact? Dan bestaan er organisaties die daarbij kunnen helpen. Het kan helpend zijn om een nare gebeurtenis een plek te kunnen geven. Ik heb korte lijntjes met Slachtofferhulp Nederland en kan met slachtofferhulp kijken hoe dit contact gerealiseerd kan worden.

Wanneer de officier van justitie tot vervolging overgaat, dan zal de zaak worden aangebracht bij de rechtbank (politierechter of meervoudige kamer). Als de ernst van het feit dat verlangt en er zijn voldoende verdenkingen en redenen om de verdachte gedurende het proces vast te houden, dan zal de rechtbank gedurende het proces steeds weer opnieuw moeten beoordelen of de verdachte nog langer vast moet blijven zitten of dat hij/zij het proces en dus de inhoudelijke zitting in vrijheid mag afwachten. Deze zittingen voorafgaand aan de inhoudelijke zitting worden pro-formazittingen genoemd.

Tijdens pro-formazittingen wordt ook de stand van zaken besproken aangaande het onderzoek met betrekking tot het gepleegde feit, maar er kan bijvoorbeeld ook gesproken worden over de wens vanuit het openbaar ministerie of vanuit de kant van de verdachte om een onderzoek te laten doen naar “de persoon van de verdachte” en of onderzocht moet worden of het feit de verdachte wel of niet toe te rekenen valt.

Wanneer de zaak inhoudelijk op zitting komt, worden de feiten en persoonlijke omstandigheden van de verdachte besproken en zal ook de vordering tot schadevergoeding besproken worden en is er de gelegenheid gebruik te maken van het spreekrecht. Nadat is stilgestaan bij de gevolgen die het strafbare feit voor jou als slachtoffer of nabestaande heeft gehad, zullen de officier van justitie en advocaat van de verdachte aan het woord komen en zal er tot een strafeis gekomen worden. De verdachte heeft in het strafproces altijd “het laatste woord”.  
Na de strafzitting doet de politierechter direct uitspraak en wanneer er een meervoudige kamer zit, dan zal de uitspraak na 14 dagen gedaan worden.

• Je hebt als slachtoffer of nabestaande spreekrecht tijdens een rechtszaak. Dit mag mondeling of schriftelijk.
• Je hebt het recht om een schadevergoeding in te dienen voorafgaand aan de zitting en deze mag ter zitting worden toegelicht.
• Je mag bij de uitspraak aanwezig zijn.

Nadat de rechtbank uitspraak heeft gedaan, kan het zijn dat de zaak in hoger beroep nog eens moet worden beoordeeld, omdat de verdachte of het openbaar ministerie het niet eens is met de veroordeling of de opgelegde straf . Wanneer dit zo is en het gerechtshof heeft uitspraak gedaan en de zaak/uitspraak is vervolgens onherroepelijk geworden (dus definitief tot een einde gekomen), dan begint de strafuitvoering en zal er ook gekeken worden wat er met de toegewezen vordering tot schadevergoeding moet gebeuren. Als naast de vordering tot schadevergoeding ook de schadevergoedingsmaatregel is opgelegd, dan betekent dat dat het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) opdracht krijgt om het toegewezen schadebedrag bij de dader te innen. Dit gebeurt wanneer de veroordeelde acht maanden na het onherroepelijk worden van het vonnis nog niet aan zijn betalingsverplichting heeft voldaan. Het CJIB zal jou na het verloop van die acht maanden de toegewezen schade uitbetalen en zal zelf actie ondernemen jegens de dader en tot innen overgaan.

• Je hebt recht op informatie over bijvoorbeeld verlof, vrijlating of ontsnapping.
• Als je bang bent voor de dader kun je vragen om een contactverbod/bescherming.
• Wil je contact met de dader? Bijvoorbeeld voor vragen? Dan kun je hier hulp bij krijgen. De dader moet wel instemmen.